Wat is het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS)?

Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) is het bekendste statistische bureau van Nederland en verzamelt data over Nederland en de Nederlandse samenleving. Zoals de naam al doet vermoeden verwerkt het CBS vervolgens deze data tot statistische informatie om inzicht te krijgen in allerlei maatschappelijke en economische thema's.

Van groot belang hierbij is dat het CBS deze statistische informatie op een onafhankelijke wijze publiceert. De opgestelde statistieken zijn namelijk een publiek goed en worden bekostigd middels belastinggeld.

Het CBS is een zogenaamd zelfstandig bestuursorgaan (zbo). Dit betekent dat het CBS overheidstaken uitvoert, maar niet onder het (directe) gezag valt van een ministerie. Zoals op de website van het CBS staat: 'De minister van Economische Zaken en Klimaat is politiek verantwoordelijk voor wetgeving en de financiële en organisatorische randvoorwaarden. De kosten van CBS worden betaald uit de rijksbegroting.' Het CBS valt dus niet onder het gezag van een ministerie, maar het wordt wel bekostigd door het Rijk.

Het CBS is in 1899 opgericht en bestaat dus al meer dan 120 jaar. Reden voor de oprichting was de behoefte aan onafhankelijke, betrouwbare informatie om maatschappelijke vraagstukken te begrijpen en vervolgens gericht overheidsbeleid te formuleren.

Zoals hierboven beschreven heeft het CBS dit nog steeds als kerntaak.

De strategie, ambities en meerjarenplanning van het CBS zijn o.a. terug te vinden in de documenten 'Meerjarenprogramma' en 'Strategische Agenda'. Huidige meerjarenprogramma betreft Meerjarenprogramma 2019-2023 en is publiekelijk toegankelijk via de website van het CBS. De Strategische Agenda is een vertaling van het Meerjarenprogramma in doelen en resultaten.

Wat is de taak van het CBS?

De taken van het CBS zijn vastgelegd in EU- en nationale wetgeving. Het CBS zegt op haar eigen website het volgende over haar (kern)taak:

'...het verrichten, publiceren en bevorderen van statistisch onderzoek van overheidswege voor beleid, uitvoering en wetenschap. Dat wil zeggen, de wettelijke kerntaak van het CBS en de reden waarom het is opgericht, is primair het produceren en publiceren van officiële overheidsstatistiek, op aanvraag van de overheid, ten behoeve van de uitvoering van overheidstaken. [...] Volgens de CBS-wet is het verder de taak van het CBS om de kwaliteit van de statistiekvoorziening door de overheid te bevorderen.'

Belangrijk om te benadrukken met betrekking tot bovenstaande is het feit dat het publiceren van de data net zo goed tot de kerntaak van het CBS behoort als het produceren van deze informatie. Alle manieren van onderzoek, methodes en algoritmen die het CBS gebruikt zijn hierdoor openbaar. Dit is belangrijk omdat op deze wijze in beginsel (democratische) controle mogelijk is op de publicaties van het CBS en overheidsbeleid niet wordt gebaseerd op zogenaamde 'black boxes'.

Eigenlijk behelst bovenstaande taak zo goed als alles wat het CBS doet. Wat nog wel goed is om te vermelden is dat het CBS zich niet bezig houdt met prognoses (m.u.v. bevolkingsprognoses), beleidsadviezen en doorrekeningen.

Ook aan onderzoeken waarvan de mogelijkheid bestaat dat deze niet worden gepubliceerd doet het CBS niet mee (in strijd met haar kerntaak van publicatie). Op de private markt voor data-diensten is het CBS aanwezig, maar slechts incidenteel (onderzoeken voor private partijen < 1% totale inkomsten CBS). Het CBS bouwt dit echter verder af (n.a.v. recente discussies). Hierdoor bestaat de focus van het CBS zo goed als volledig uit haar kerntaak.

Wet CBS

De zogenaamde wettelijke grondslag voor het CBS is vastgelegd in de Wet op het Centraal Bureau voor de Statistiek uit 2003. Deze wet garandeert onder andere de onafhankelijke positie van het CBS t.o.v. de regering en andere overheidsinstellingen. Tevens wordt in Artikel 3.1 van deze wet nogmaals de taak van het CBS verwoord:

'Het CBS heeft tot taak het van overheidswege verrichten van statistisch onderzoek ten behoeve van praktijk, beleid en wetenschap en het openbaar maken van de op grond van zodanig onderzoek samengestelde statistieken.'

Naast de Wet CBS is er een bestuursreglement en zijn er verschillende wettelijke regelingen en besluiten voor het aanleveren van gegevens (te raadplegen op website CBS). Met betrekking tot de verwerking van persoonsgegevens dient het CBS zich te houden aan de AVG en de Uitvoeringswet AVG.

De Wet CBS is (net als de Wet Zelfstandige Bestuursorganen) openbaar en te raadplegen via de wettenbank van de overheid.

Belangrijke links/publicaties CBS

Hieronder een lijst met belangrijke/nuttige links m.b.t. de publicaties en data van het CBS:

• Meerjarenprogramma (MJP) 2019-2023
• Jaaroverzicht 2020
• Statline