Inflatie in Turkije, hoe erg is het en wat zijn de oorzaken?

Aan het begin van 2022 publiceerde het Turkse statistiekbureau Turkstat de inflatie cijfers over het afgelopen jaar. Deze inflatie cijfers waren véél hoger dan economen hadden verwacht.

De inflatie in Turkije in december 2021 was 36% op jaarbasis. Dat betekent dat de prijzen van goederen en diensten voor Turkse consumenten in een jaar tijd met 36% zijn gestegen. Uitschieters naar boven waren vooral voedsel (43,8% duurder) en transport zoals taxi en OV (53,6% duurder).

Deze enorme prijsstijgingen in een zeer korte tijd, vinden (een groot deel) van hun oorzaak in het ongewone monetaire beleid dat gevoerd wordt door de Centrale Bank van Turkije, in opdracht van president Recep Tayyip Erdoğan. De gevolgen voor de Turkse bevolking zijn groot, want het leven wordt voor velen onbetaalbaar omdat de prijzen in de winkels véél sneller stijgen dan de lonen.

In dit artikel bespreken we de oorzaken en gevolgen van de inflatie in Turkije, geven we met een grafiek inzicht in de inflatie op jaarbasis en kijken we naar de wisselkoers van de Euro en de Turkse lira.

Oorzaken inflatie Turkije

COVID-19 pandemie en stijgende grondstofprijzen

Net zoals de rest van de wereld, kampt Turkije met de COVID-19 pandemie. Omdat de Turkse economie erg afhankelijk is van toerisme wordt deze hard geraakt door de reisbeperkingen en afgenomen reislust van toeristen. Daarnaast heeft Turkije net als Nederland te maken met stijgende energiekosten en stijgende prijzen van grondstoffen die doorberekend worden in consumentenprijzen.

Tot zover dus een situatie zoals die ook in veel andere landen speelt. Weliswaar wordt Turkije als populair vakantieland relatief hard geraakt, toch is dit niet de hoofdoorzaak van de huidige inflatie.

Het ongewone monetaire beleid van presidentErdoğan

De voornaamste oorzaak voor de hoge inflatie in Turkije is het zeer ongewone monetaire beleid dat wordt gevoerd door presidentRecep Tayyip Erdoğan. Als president heeft hij veel zeggenschap over de aanstelling van overheidsfunctionarissen en bestuurders bij de Turkse Centrale Bank. De afgelopen tijd heeftErdoğan veel van de kritische Centrale Bank bestuurders ontslagen en vervangen voor marionetten die naar hem luisteren. Daardoor bepaalt hij in de praktijk nu zowel het overheidsbeleid als ook het Centrale Bank beleid.

Een belangrijke rol van Centrale Banken is het bewaken van de stabiliteit van de valuta van het land. Om die te beïnvloeden kunnen ze de rente aanpassen om het zo goedkoper of juist duurder te maken om geld te lenen. Wanneer de rente (de prijs van valuta) laag is, wordt lenen goedkoop en kan er dus veel geleend worden om economische groei te stimuleren. Dat is wat presidentErdoğan wil en daarom heeft hij de rente steeds verder verlaagd.

Als gevolg van een lage rente wordt er meer geleend en groeit de hoeveelheid valuta in omloop. Meer valuta (inflatie van de geldhoeveelheid) zorgt voor een daling van de koopkracht van iedere eenheid van die valuta. Kortom: door het lage-rente beleid vanErdoğan groeit de hoeveelheid Turkse lira’s heel snel, waardoor de koopkracht van de lira daalt en alle prijzen stijgen.

Dit beleid vanErdoğan is zeer ongewoon, omdat de meeste economen juist geloven dat het verhogen van de rente een middel is om inflatie te bestrijden. Zo schrijft DNB bijvoorbeeld op hun website: “Een hogere rente maakt het duurder om geld te lenen. Daardoor gaan mensen en bedrijven minder geld uitgeven. En dat zet een rem op de economie, waardoor prijzen minder snel zullen stijgen.”

Maar daar denktErdoğan dus anders over… Hij is er juist van overtuigd dat hoge rentes leiden tot hogere prijzen en dat de Turken weerstand moeten bieden tegen de internationale “bad guys” die door middel van valutahandel de lira willen schaden.

OmdatErdoğan nauwelijks tegenspraak krijgt, voert hij al lange tijd dit lage-rente beleid met alle gevolgen van dien voor de koopkracht van de Turkse bevolking én de wisselkoers van de Turkse lira.

Gevolgen inflatie Turkije

Import wordt duurder (en export goedkoper)

Omdat de Turkse lira door inflatie snel minder waard wordt, wordt het voor Turken duurder om spullen uit andere landen te importeren. De wisselkoers van hun valuta en handelsvaluta zoals de Dollar en de Euro daalt en dus wordt import in die valuta duurder. Hogere importkosten vinden hun weg naar prijzen die consumenten betalen voor deze producten. Erdoğan wijst omgekeerd juist op het feit dat Turkse bedrijven goedkoop kunnen lenen en daardoor goedkoop kunnen produceren voor export. Door diezelfde wisselkoers is Turkse export goedkoop voor andere landen en dat zou de Turkse economie moeten stimuleren volgens de president.

Turkse lira’s worden omgewisseld voor buitenlandse valuta, goud en crypto

Het zeer hoge inflatiepercentage wordt door iedere Turk gevoeld in de portemonnee. Alle producten in de winkel, benzine aan de pomp en diensten die ze afnemen worden duurder en duurder. Terwijl de waarde van hun spaargeld in Turkse lira’s verdampt. Daarom kiezen steeds meer Turken ervoor om hun lira’s in te wisselen voor andere valuta (zoals de Dollar of Euro), goud of crypto’s zoals Bitcoin.

Erdoğan wil niet dat Turken vluchten uit de lira en vindt dat zij vanuit “vaderlandsliefde” het vertrouwen in de lira moeten behouden. Om hen aan te moedigen heeft hij aangekondigd verliezen op spaargeld te gaan vergoeden vanuit de staatskas. Tegelijkertijd heeft hij Bitcoin als betaalmiddel verboden, werkt hij aan verdergaande regulatie van cryptocurrencies en heeft hij het onmogelijk gemaakt om spaartegoeden in buitenlandse valuta aan te houden bij Turkse banken.

Grafiek – historische inflatie turkije

Zoals in de bovenstaande grafiek te zien, is de inflatie in Turkijke al een tijd zeer hoog (tussen de 15% en 20% op jaarbasis). Toch verraste de enorme stijging in december velen. De timing van deze versnelling laat zich gissen, maar valt nauw samen met de sterke daling van de wisselkoers van de Turkse lira en valuta als de Dollar en Euro in diezelfde periode.

Wisselkoers Euro – Turkse lira

Op het moment van schrijven van dit artikel is de wisselkoers van de Euro en de Turkse lira 0,065. Dat betekent dat 1 Turkse lira op dit moment €0,065 waard is, omgekeerd is €1,- nu 15,41 lira waard.

In onderstaande wisselkoers grafiek van Google is zichtbaar hoe de wisselkoers al jaren dalend is. In 2007 kregen Turken nog€0,60 voor 1 Turkse lira, nu dus tussen de 9x en 10x minder.

Op de wat kortere termijn bekeken, zag de wisselkoers van de Turkse lira ten opzichte van de Euro in december 2021 een sterke opleving. Dit was het gevolg van de eerder genoemde aankondigingen van presidentErdoğan voor een soort nationaal depositogarantiestelsel voor Turkse spaarrekeningen.

Maatregelen van deze aard zorgen echter niet voor een structurele opleving van vertrouwen en bieden geen effectieve bestrijding tegen de uit de hand gelopen inflatie.

De verwachting voor 2022 is dat de huidige situatie van hoge inflatie in Turkijke zal voortleven.

  • De COVID-19 pandemie is nog niet uit de wereld en er blijven reisbeperkende maatregelen van kracht.
  • De verhoogde grondstofprijzen die producenten betalen zullen hun weg gaan vinden naar de prijzen die consumenten in de winkel betalen.
  • PresidentErdoğan lijkt niet van plan de rente te verhogen en zijn ongewone beleid blijft buitenlandse investeerders en valutahandelaren afschrikken.

Een drastische verandering van koers lijkt nodig om de Turkse inflatie te keren en het vertrouwen in de Turkse lira te herstellen.